از سال ۱۳۲۱ صدای غلامحسین بنان، همراه با همکاری عدهای از هنرمندان دیگر از رادیو تهران به گوش مردم ایران رسید و دیری نگذشت که نام بنان زبانزد همه شد. روحالله خالقی او را در ارکستر انجمن موسیقی شرکت داد و با ارکستر شماره یک نیز همکاری را شروع کرد و از بدو شروع برنامه همیشه جاوید «گلهای رنگارنگ» بنا به دعوت استاد داود پیرنیا همکاری داشت. بنان در طول فعالیت هنری خود، حدود ۳۵۰ اهنگ را اجرا کرد و انچه که امتیاز مسلم صدای او را پدید میاورد، زیر و بمها و تحریرات صدای او است که مخصوص به خودش میباشد. بنان نه تنها در اواز قدیمی و کلاسیک ایران استاد بود، بلکه در نغمات جدید و مدرن ایران نیز تسلط کامل داشت. تصنیف زیبا و روح پرور «الهه ناز» او بهترین معرف این ادعا میباشد. بنان را میتوان به حق بزرگترین اجرا کننده آهنگهای سبک وزیری-خالقی دانست. او همچنین در کنار ادیب خوانساری از بهترین اجراکنندگان آثار صبا و محجوبی محسوب میشود. استعداد شگرف او در مرکبخوانی و تلفیق شعر و موسیقی بارها ستایش موسیقیدانان معاصرش را بر انگیختهاست.
در سال ۱۳۳۲ به پیشنهاد شادروان خالقی به اداره کل هنرهای زیبایکشور منتقل شد و به سمت استاد آواز هنرستان موسیقی ملی به کار مشغول گردید و در سال ۱۳۳۴ ریئس شورای موسیقی رادیو شد. غلامحسین بنان از ابتدا در برنامههای گلهای جاویدان و گلهای رنگارنگ وبرگ سبز شرکت داشته و برنامههای متعدد و گوناگون دیگری که از این خواننده بزرگ و هنرمند به یادگار ماندهاست.
۲۷ آذر ماه ۱۳۳۶ وقتی بنان با اتومبیل شخصی در جاده کرج مشغول رانندگی بود با کامیونی که فاقد چراغ ایمنی عقب بود تصادف کرد و در این سانحه چشم راست خود را از دست داد و به همین خاطر همیشه از عینک دودی استفاده میکرد، شادروان ابوالحسن ورزی، دوست نزدیک بنان شعر زیر را تحت تاثیر این واقعه سرود:
بنان بعد از از دست دادن یک چشم، از عینک آفتابی استفاده میکرد.
دیدیم چو بازیگری دور زمان را
بازیچه گرفتیم همه کار جهان را
مااز گذر عمر به جز درد چه دیدیم
تا دل بسپاریم جهان گذران را
باریست گران محنت این عمر به دوشم
تا چند کشم زحمت این بار گران را
از بهر نمایاندن غمهای نهان بود
روزی که دمیدند به تن پرتو جان را
در خرمن صاحبنظران برق بلا شد
آن شعله که افروخت چراغ دگران را
آماج بلا جز دل ارباب هنر نیست
سر خط امان داده قضا بیهنران را
میخواست که در چشم هنر نور نماند
آسیب رسانید اگر چشم بنان را
افسوس که تاریک شد آن دیده که میدید
با برق نگاهی همه اسرار نهان را
بنان، برای معالجه به خارج از کشور مسافرت کرد و بعد از برگشت از این سفر تصمیم گرفت در مواضع هنری خود بازنگری کند. او میگفت: "من از این پس کوشش میکنم آثاری اجرا کنم که واجد وزنی شاد و شعری امیدوار کنندهاست. من جداً از ادامهٔ شیوهٔ قدیم که شباهت به مرثیه خوانی دارد خسته شدهام، البته در این زمینه سازندگان آهنگ باید با من یاری و همکاری کنند". حاصل این تصمیم اجرای ترانههای دلنشین و سادهای است که اتفاقاً از خیلی از تصانیف آن دورهٔ رادیو استوارتر و برازندهٔ خوانندهٔ عالی مقامی چون او میباشد.
ازدواج
ازدواج اول:غلامحسین بنان با خواهر کلنل علینقی وزیری ازدواج کرد که حاصل این ازدواج یک دختر به نام گیتی و یک پسر به نام بیژن است.
ازدواج دوم: بنان بعد از همسر اولش، در نهم بهمن ۱۳۴۴ با خانم پری دخت آور ازدواج کرد.
ترانههای ماندگار
از ماندگارترین ترانههای بنان میتوان به: آهنگ آذربایجان در دستگاه شور، آمدی جانم به قربانت ولی حالا چرا در مایهٔ بوسلیک، الهه ناز در مایهٔ دشتی، بهار دلنشین در آواز اصفهان، بوی جوی مولیان در آواز اصفهان، تصنیف توشه عمر در دستگاه همایون، یار رمیده، میناب، خاموش، مراعاشقی شیدا در دستگاه سه گاه، من از روز ازل در دستگاه سه گاه، نوای نی در آواز دشتی و سرود همیشه جاوید ای ایراندر مایهٔ دشتی اشاره کرد.
به تصریح همسرش، بنان بهترین اثر خود را حالا چرا و کاروان میدانست و میگفت: "کاروان را برای بعد از مرگم خواندهام". اواخر عمر هم دلبستگی عجیبی به ترانهٔ رویای هستی پیدا کرده بود تا آنجا که با این آهنگ میگریست.
بنان و نوه اش.
آوازهای ماندگار
آواز ماهور با غزل سعدی به مطلع «همه عمر بر ندارم سر از این خمار مستی که هنوز من نبودم که تو در دلم نشستی» و آواز دیلمان با شعر سعدی به مطلع «چنان در قید مهرت پایبندم که گوئی آهوی سر در کمندم» و همچنین آواز اصفهان بر روی غزل «آمد اما در نگاهش آن نوازشها نبود» از کارهای ماندگار استاد هستند. دیلمان در گلهای رنگارنگ ۲۱۷ب (کاروان) اجرا شده است.
فیلم طوفان زندگی
بنان مدتی را نیز به تعیلم فن بازیگری پرداخت و به تصدیق نزدیکانش دارای استعداد زیادی در این زمینه بود. در سال ۱۳۲۷ همراه چهرههای معروف آن روزگار در فیلمی به نام طوفان زندگی ساخته علی دریابیگی و اسماعیل کوشان بازی کرد که داستان آن در انجمن موسیقی ملی اتفاق میافتد. در این فیلم بنان دو ترانه از ترانههای معروفش را بطور زنده اجرا میکند.
بنان و دیگران
پرویز خطیبی در خاطرهای از بنان میگوید: سال ۱۳۳۸ در یک شب سرد زمستانی به یک مجلس عروسی دعوت شدیم. داماد آقای علی اکبر مشکین سلیمی، برادر مصطفی سلیمی مولف و ناشر مجله گلهای رنگارنگ بود. بسیاری از افراد سرشناس و رجال نامی وقت در آن میهمانی حضور داشتند. یک آواز خان حرفهای، با صدای نه چندان خوش مدتی وقت حضار را گرفت و بالاخره مرد جوانی که در بین میهمانان نشسته بود به اصرار برادر عروس که گویا با او نسبتی داشت همراه با تار شروع به خواندن آوازی کرد و ناگهان مجلس آرام گرفت و نفسها در سینهها حبس شد. صدای مرد جوان به زمزمهٔ ارام جویباری میماند که در قلب کوهستانها آدم را به یک خواب شیرین بهاری دعوت میکند. هنگام خواندن چهره اش آرام و نگاهش ثابت و معمولی بود، تحریر و کشش خاصی که در آن صدا وجود داشت، یک چیز دیگر بود. چیزی سوای آنچه که تا به امروز شنیده بودم، پیش خود گفتم کیست صاحب این صدا؟ آیا اقبال السلطان است که من صفحاتش را دارم؟ مجلس که تمام شد، سعی کردم صاحب صدا را پیدا کنم اما معلوم شد که او زودتر از دیگران رفته، نزد مصطفی خان برادر عروس رفتم و نام او را پرسیدم، مصطفی خان او را اینطور معرفی کرد: غلامحسین بنان، پسر بنان الملک، از شاهزادههای قاجار است.
از سال ۱۳۶۴ یعنی زمان فوت استاد شهیر موسیقی ایران تا سال ۱۳۸۹ سنگ قبر بنان تعویض نگردید، سال ۱۳۸۹ به دلیل پارهای از تغییرات در امامزاده طاهر کرج و همسطحسازی قبور و تعویض همهٔ سنگ قبرهای نزدیک صحن، سنگ قبر بنان نیز تعویض گردید و به شکل کنونی درآمد.
تخریب خانه
به گزارش خبرگزاری میراث فرهنگی در ۲ آبان ۱۳۹۲، خانه استاد بنان تخریب شد.
این خانه تاریخی در نیاوران، بلندیهای جمالآباد، نبش کوچه مینا، پلاک ۱۲ قرار داشت. محمد بهشتی، مشاور ارشد سازمان میراث فرهنگی، تخریب این خانه را به مثابه از دست دادن صاحبان تهران میداند. بنان از سال ۱۳۵۴ در این خانه دو طبقه زندگی میکرد که ایوانی رو به بلندیهای دماوند داشت.
شاخه گل ۲: آهنگ سازان: روح الله خالقی و مرتضی محجوبی، تنظیم جواد معروفی، اشعار از شهریار و رهی معیری
شاخه گل ۳
شاخه گل ۴
شاخه گل ۵ (خلوتگه راز): اجرا در دستگاههای همایون و شور، آهنگ ساز: مرتضی محجوبی، اشعار از عطار، پروین ریاضی، حافظ، مشتاق اصفهانی، نظام وفا، فروغی بسطامی و عراقی، نوازندگان: رضا ورزنده:سنتور، پرویز یاحقی:ویولن، مرتضی محجوبی:پیانو و فرهنگ شریف:تار
شاخه گل ۶ (جلوه دلدار): آهنگ ساز: مرتضی محجوبی، اشعار از عطار، صائب تبریزی، نظام وفا، عراقی، حافظ، یغما جندقی و منصوره اتابکی (زهره)، نوازندگان: احمد عبادی:سه تار، علی تجویدی:ویولن، مرتضی محجوبی:پیانو، روحالله خالقی:ویولن و حسن کسایی:نی
شاخه گل ۷: آهنگ سازان: عارف قزوینی و مرتضی محجوبی، تنظیم: جواد معروفی، اشعار از عارف قزوینی، عطار، فقیه کرمانی، رهی معیری، مهدی حمیدی شیرازی، ابوالحسن ورزی و شیخ نجم الدین کبری، نوازندگان: مرتضی محجوبی:پیانو و لطفالله مجد:تار
شاخه گل ۸: آهنگ ساز: مرتضی محجوبی، تنظیم: جواد معروفی، اشعار از مولانا، احمد ناظرزاده کرمانی، رهی معیری، عطار، شمس تبریزی و عراقی، اجرا در دستگاه دشتی و آواز سه گاه، نوازندگان:جواد معروفی:پیانو، حسنعلی وزیری تبار:قره نی، حسینعلی ملاح:ویولن، علی تجویدی:ویولن، فرهنگ شریف:تار و مرتضی محجوبی:پیانو
شاخه گل ۹ (نغمه همایون، تنها تویی): آهنگ ساز: جواد معروفی، اجرا در دستگاههای همایون و دشتی، اشعار از رهی معیری، عراقی، حکیم سنایی، فخرالدین عراقی، ابوالحسن ورزی و منصوره اتابکی (زهره)، نوازندگان: احمد عبادی:سه تار، حسن کسایی:نی، مهدی خالدی:ویولن، رضا ورزنده:سنتور و حسین همدانیان:تنبک
شاخه گل ۱۰ (ای ایران): دربرگیرندهٔ تصنیفهای معروف ای ایران و تا بهار دلنشین، آهنگ سازان: روحالله خالقی، مرتضی محجوبی، نصرالله زرین پنجه، موسی معروفی و اکبر محسنی، اشعار از بیژن ترقی، رهی معیری، کریم فکور، ابوالقاسم حالت، نواب صفا و حسین گل گلاب
شاخه گل ۱۱ (آذربایجان (۱)، ای دل بیا): آهنگ ساز: روحالله خالقی، اشعار از رهی معیری، عراقی، فروغی بسطامی، عطار، فغانی شیرازی، ازینور اصفهانی و الهی قمی، نوازندگان: حبیبالله بدیعی و احمد عبادی:ویولن
شاخه گل ۱۲ (آمد اما در نگاهش، عشق و مستی): آهنگ سازی و تنظیم: روحالله خالقی، اشعار از نظام وفا، بیژن ترقی، ابوالحسن ورزی، عطار، حافظ و عراقی، نوازندگان: حبیبالله بدیعی:ویولن، جلیل شهناز:تار، امیرناصر افتتاح:تنبک و تک نوازی جواد معروفی
شاخه گل ۱۳
شاخه گل ۱۴: آهنگ سازان: مهدی خالدی، مرتضی محجوبی، روحالله خالقی و حسین یاحقی، تنظیم کننده: روحالله خالقی، اشعار از منصوره اتابکی (زهره)، رهی معیری، عارف قزوینی و نواب صف، نوازندگان: مرتضی محجوبی:پیانو، مهدی خالدی:ویولن، علی تجویدی:ویولن و حسین یاحقی:ویولن، دکلمه: روشنک
شاخه گل ۱۵ (آذربایجان (۲)، مرا عاشقی شیدا): آهنگ سازان: روحالله خالقی، علی تجویدی و پرویز یاحقی، اشعار از حافظ، رهی معیری، عارف قزوینی، رعدی آذرخشی و منیره طه، نوازندگان: روحالله خالقی:ویولن، مرتضی محجوبی:پیانو و پرویز یاحقی:ویولن، دکلمه: روشنک
شاخه گل ۱۶ (برگ سبز ۲۶ و ۱۰۷): اشعار از عطار، اوحدی مراغهای، سعدی، عراقی، فغانی شیرازی، والهای قمی و سیمین بهبهانی، نوازندگان:حبیبالله بدیعی:ویولن، حسن کسایی:نی، جلیل شهناز:تار و احمد عبادی:سه تار، دکلمه: روشنک
شاخه گل ۱۷ (مرغ شباهنگ): آهنگ ساز: موسی معروفی، تنظیم کننده:روحالله خالقی، اشعار از رهی معیری
مجموعه ترانههای بنان
مجموعه ترانه های بنان توسط انتشارات ماهور منتشر شده است.
چه شورها: آهنگ ساز: روحالله خالقی، اشعار از شهریار، رهی معیری، عارف قزوینی، غلامعلی رعدی آذرخشی، علی موید ثابتی و کریم فکور، اجرای ارکستر گلها و ارکستر شماره یک رادیو
نامههای گمشده: آهنگ سازان: علینقی وزیری، محمود تاج بخش، مهدی مفتاح، مهدی خالدی، محمود ذوالفنون و عبدالله جهان پناه، اشعار از حسین گل گلاب، حافظ، سعدی، علی صارمی، عبدالله الفت، شهر آشوب، محمود ثنایی، وحشی بافقی و مولانا، نوازندگان:جواد معروفی:پیانو، ابراهیم سرخوش:تار، محمود تاج بخش:ویولن و عبدالله جهان پناه:ویولن
گلریزان: آهنگ ساز:روحالله خالقی، اشعار از بیژن ترقی، رهی معیری، عارف قزوینی، نزاری قهستانی، حافظ و حسین گل گلاب، نوازندگان: ارکستر گلها و ارکستر شماره یک رادیو
قصه شب: آهنگ سازان: حسینعلی وزیری تبار، عبدالله جهان پناه، محمود ذوالفنون و مسعود میثاقیان، تنظیم روحالله خالقی، اشعار از رضا ثابتی، حافظ، حمیدی، سعدی، بیژن ترقی و فروغی بسطامی، نوازندگان: ابراهیم سرخوش:تار، جواد معروفی:پیانو، سیروس حدادی:فلوت و محمود تاج بخش:ویولن
باد نوبهاری: آهنگ سازان: جواد معروفی، مهدی مفتاح، علینقی وزیری، منوچهر لشکری و عبدالحسین شهنازی، تنظیم روحالله خالقی، اشعار از رهی معیری، یزدان بخش قهرمان، حافظ، حسین گل گلاب، ابوالقاسم حالت و فروغی بسطامی، نوازندگان: جواد معروفی:پیانو، مهدی مفتاح:ویولن و منوچهر لشکری:ویولن
گلشن دل: آهنگ ساز: نصرالله زرین پنجه، اشعار از ابوالقاسم حالت، هدایت الله نیرسینا، ابوسعید ابوالخیر، نظام فاطمی، حافظ، پرویز خطیبی، سعدی و تورج نگهبان، نوازندگان: نصرالله زرین پنجه:تار، جواد معروفی:پیانو، محمود تاج بخش:ویولن، ابراهیم سرخوش:تار، سیروس حدادی:فلوت و علی تجویدی:ویولن
افسون سخن: آهنگ ساز: نصرالله زرین پنجه، اشعار از ایرج تیمورتاش، سعدی، عبدالله الفت، نظام فاطمی، طبیب اصفهانی، پرویز خطیبی و اسماعیل نواب صفا، نوازندگان: محمود تاج بخش:ویولن، عباس زندی:سنتور، علی تجویدی:ویولن، جواد معروفی:پیانو و نصرالله زرین پنجه:تار
گریه شمع: آهنگ ساز: نصرالله زرین پنجه، اشعار از سعدی، اعلامی، شهر آشوب، نظامی فاطمی، عبدالله الفت و همای شیرازی، نوازندگان: محمود تاج بخش:ویولن، منصور صارمی:سنتور، ابراهیم سرخوش:تار، لطفالله مجد:تار و نصرالله زرین پنجه:تار
جویبار: آهنگ سازان: نصرالله زرین پنجه و علینقی وزیری، اشعار از اعلامی، فروغی بسطامی، ابوالحسن ورزی، کریم فکور، علی اشتری، حسین شاهزیدی و سعدی، نوازندگان: علی تجویدی:ویولن، جواد معروفی:پیانو، ابراهیم سرخوش:تار، یوسف کاموسی:بربط (عود) و محمود تاج بخش:ویولن
پرتوی عشق: آهنگ ساز: نصرالله زرین پنجه، اشعار از یزدانبخش قهرمان، سعدی، حسین شاهزیدی، حافظ، اسماعیل نواب صفا، حافظ، هدایت الله نیرسینا، عبدالله الفت و فروغی بسطامی، نوازندگان: نصرالله زرین پنجه:تار، ابراهیم سرخوش، محمود تاج بخش:ویولن و علی تجویدی:ویولن
رقص مستانه: آهنگ ساز: نصرالله زرین پنجه، اشعار از حسین شاهزیدی، فروغی بسطامی، ابوالقاسم حالت، بیژن ترقی، رهی معیری، عبدالله الفت و حافظ، نوازندگان: ابراهیم سرخوش:تار و محمود تاج بخش:ویولن
مجموعه آشنایی با شیوه آواز بنان
همچنین امروزه چند آلبوم تحت عنوان آشنایی با شیوه آواز استاد غلامحسین بنان توسط چهارباغ منتشر شدهاند که برای هنرجویان آواز میتوانند الگو باشند. بخشی از آوازهای این مجموعه مربوط به اجراهای خصوصی استاد بنان میباشند.
و برنامههای متعدد و گوناگون دیگری که از این خواننده بزرگ و هنرمند به یادگار ماندهاند. آثار به جا مانده از این هنر مند را حدود ۳۵۰ اثر تخمین زدهاند.[۲] که بسیاری از آنها هنوز در دسترس عموم قرار ندارند.
کتابها و یادبودها
برنامههای موسیقیایی تنظیمشده به یاد بنان.
۱. «در سوگ بنان»، با صدای محمدرضا شجریان، برگرفته از مراسم چهلمین روز در گذشت بنان.
۲. «یاد یار مهربان»، با صدای کاوه دیلمی با اشعاری از فریدون مشیری و آهنگسازی فرهاد فخرالدینی.
۳. اجرای کنسرتهای متعدد به یاد بنان با اجرای محمدرضا لطفی و شهرام آقایی پور و هنرمندان دیگر.
کتابهای به زیور طبع آراسته شده درباره بنان.
۱. کتاب «از نور تا نوا، غلامحسین بنان استاد آواز ایران» به کوشش دکتر داریوش صبور و همت همسر بنان (پری دخت بنان).
شامل عکسها، زندگینامه، خاطرات و یادبودهای بنان.
۲. کتاب «رویای هستی» به کوشش شهرام آقایی پور.
شامل مجموعه تصنیفها، نتها، زندگینامه و یادوارههای غلامحسین بنان.
۳. کتاب «نوای جاودان» به کوشش هومن صدر و همسر بنان (پری دخت بنان).
زیوری ماندگار از عکسها، زندگینامه و خاطرات و یادبودهای بنان.